Notariusz nie wszystko załatwi

Odebrałem od notariusza akt notarialny stwierdzający, że jestem jedynym spadkobiercą po mojej mamie. W sporządzonym przez nią testamencie nie uwzględniono mojej siostry. A ona teraz nie chce mi wydać kluczy do mieszkania mamy. W efekcie lokal cały czas stoi pusty. Czy mogę w nim wymienić zamki i sam się wprowadzić?

Zakładamy, że przez pojęcie aktu notarialnego rozumie Pan akt poświadczenia dziedziczenia (APD). Taką procedurę można także przeprowadzić w sytuacji, gdy zmarły pozostawił testament. W odróżnieniu od sądu notariusz nie ma możliwości zmuszenia zainteresowanych do przedstawienia przez nich takiego dokumentu. W efekcie, jeśli ktoś nie chce testamentu przedstawić – zmusić go do tego może jedynie sąd w trakcie postępowania spadkowego – notariusz nie ma takich uprawnień.

Z pytania wynika jednak, że Pan jako spadkobierca przedstawił notariuszowi testament, w którym zmarła matka czyni Pana jedynym spadkobiercą. Żadnego spadku nie przewidziała za to dla Pańskiej siostry. Kłopot w tym, że przeprowadzenie notarialnego poświadczenia dziedziczenia możliwe jest tylko wtedy, gdy przed notariuszem stawią się osobiście wszystkie osoby będące potencjalnymi spadkobiercami. Dotyczy to zarówno dziedziczenia ustawowego (czyli takiego bez testamentu – jedynie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego), a także testamentowego. W konsekwencji, to że w testamencie matka tylko Pana uczyniła swoim wyłącznym spadkobiercą nie oznacza jeszcze, że przed notariuszem nie była potrzebna obecność Pańskiej siostry. Ona też powinna się stawić w chwili przeprowadzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Jej obecność była konieczna, bo tylko w ten sposób notariusz może otrzymać od wszystkich zainteresowanych zgodny wniosek o załatwieniu spraw spadkowych w taki sposób.

To jest tak ważne, że ustawodawca uznał, iż wszyscy zainteresowani powinni stawić się przed notariuszem osobiście – nie dopuszcza się możliwości działania przez pełnomocników. Wysłuchanie Pańskiej siostry dałoby notariuszowi możliwość zweryfikowania czy ma ona – albo nie – zastrzeżenia do przeprowadzanej procedury aktu poświadczenia dziedziczenia. Bez obecności Pańskiej siostry u notariusza trudno uznać, że procedura spadkowa została zakończona aktem poświadczenia dziedziczenia. Siostra zgłasza pretensje do spadku, a to oznacza, że powstały w ten sposób spór rozstrzygnąć może jedynie sąd. I do niego właśnie powinien się Pan udać z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.

Dopóki sprawa nie zakończy się przed sądem – trudno uznać, iż jest Pan jedynym właścicielem mieszkania po matce. O tym zdecydować może jedynie sąd – akt notarialny w tym przypadku nie wystarczy. Skoro sprawa własności lokalu po zmarłej jest wciąż niewyjaśniona – nie ma podstaw, by uznać, że może Pan z niego korzystać jako wyłączny właściciel, to znaczy zmienić zamki i wprowadzić się tam. Do tego potrzebne jest ostateczne rozstrzygnięcie sporu między spadkobiercami przez odpowiedni sąd.

MS 10/2021, 24 czerwca 2021