12 życiowych zasad

Co jest w życiu najważniejsze? O czym każdy powinien wiedzieć? Lub, jak nieco złośliwie można by dziś zapytać – jak żyć? Zwykle podchodzę do takich pytań z dużym sceptycyzmem, nieufnością, ostrożnością. Są zbyt ogólne, a propozycje stawianych odpowiedzi zastanawiają swoją rzekomą uniwersalnością. Mimo tych zastrzeżeń Jordan Peterson próbuje na nie odpowiedzieć. A obok sformułowanych przez niego 12 życiowych zasad zwyczajnie nie można przejść obojętnie.

Jak żyć?

Jordan Peterson to kanadyjski psychiatra i psycholog kliniczny, znany ze swoich kontrowersyjnych poglądów. Zdobył międzynarodową sławę po opublikowaniu serii wykładów na platformie YouTube. Skupiały się one na tematach takich jak rozwój osobisty, psychologia jednostki, relacje międzyludzkie, ideologie polityczne oraz interpretacja mitów i religii. Jego podejście, łączące naukę, filozofię i literaturę, zdobyło dużą popularność wśród szerokiej publiczności, zarówno wśród młodych ludzi, jak i starszych.

Najbardziej znana książka Petersona, „12 zasad życiowych: antidotum na chaos” (ang. „12 Rules for Life: An Antidote to Chaos”), stała się międzynarodowym bestsellerem. Peterson przedstawia w niej swoje poglądy na temat rozwoju osobistego, moralności, odpowiedzialności jednostki i tego, co, jego zdaniem, nadaje życiu sens. Książka ta spotkała się zarówno z bardzo pozytywnymi, jak i krytycznymi opiniami ze strony różnych grup społecznych.

Zanim jednak prześledzimy te zasady uważniej, zastanówmy się, jak w ogóle rozumieć taką zasadę.

Zasada życiowa

Najprościej mówiąc, zasada życiowa jest to ogólna wytyczna, służąca jako wskazówka do prowadzenia życia. Może to być wewnętrzna zasada, według której jednostka postępuje w swoim życiu, lub zasada, którą ktoś przyjmuje i stosuje na podstawie przekonań, wartości lub doświadczeń.

Zasady życiowe mogą dotyczyć różnych sfer życia, np. etyki, relacji międzyludzkich, rozwoju osobistego, sukcesu zawodowego (czym jest), zdrowia fizycznego i emocjonalnego, czy też podejmowania decyzji. Są one formą wytycznych, które pomagają jednostce orientować się w życiu, kierować swoimi działaniami i podejmować odpowiednie wybory.

Zasady życiowe mogą pochodzić z różnych źródeł, takich jak religia, filozofia, wartości rodzinne, doświadczenia życiowe czy nauka. Mogą być wyrażane w formie krótkich sentencji, maksym, cytatów lub głębszych filozofii życiowych. Często zasady życiowe są osobiste i unikalne dla każdej jednostki, wynikające z ich własnych przekonań, doświadczeń i wartości. Innym razem mogą być wynikiem nauki od innych osób, takich jak mentorzy, autorytety czy mędrcy.

Zasady życiowe są narzędziem, które pomaga jednostkom kształtować swoje postępowanie, podejmować decyzje i dążyć do osiągnięcia satysfakcjonującego i znaczącego życia.

Prześledźmy zatem te 12 zasad – sprawdź, czy mogą być wartością także dla Ciebie.

1. Pilnuj sylwetki. Plecy proste, ramiona wyciągnięte.

Wydaje się to trywialne? Otóż, wbrew swojemu trywialnemu brzmieniu, ta zasada odnosi się nie tylko do naszej postawy fizycznej, ale przede wszystkim do naszego stanu umysłu. Peterson podkreśla, że pewność siebie i wyprostowane, pozytywnie nastawione ciało wpływa na nasze samopoczucie i postrzeganie świata. A także na to, jak my sami jesteśmy przez innych postrzegani. Pozycja wycofana i zgarbiona może świadczyć dla innych o naszej niepewności, słabości, poczuciu niższości. Już zatem sama poprawa postawy może wpływać na poprawę pewności siebie i wprowadzać pozytywne zmiany w naszym życiu. To drobna rzecz, a może zdziałać cuda.

2. Traktuj siebie tak, jak traktujesz osoby, na których Ci zależy.

Peterson zaleca dbanie o swoje zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Oznacza to także unikanie szkodliwych nawyków, takich jak nadmierne spożywanie alkoholu czy narkotyków, i unikanie negatywnych myśli i destrukcyjnych wzorców zachowań. Gdy Twoja bliska Ci osoba źle się czuje, zachęcasz ją do pójścia do lekarza. A sam – w analogicznej sytuacji, czy też byś poszedł? Przestrzegaj rad, które dawałbyś innych. Traktuj siebie tak jak traktujesz swojego najlepszego przyjaciela.

3. Przyjaźnij się z ludźmi, którzy życzą Ci jak najlepiej.

Ta zasada dotyczy osobistej odpowiedzialności za siebie i swoje życie. Peterson uważa, że dbając najpierw o siebie, możemy dzięki temu w pełni zaangażować się w pomoc innym. Przejmowanie odpowiedzialności za własne życie pozwala nam również na rozwijanie empatii i zrozumienia dla innych osób. Ale kolejna wiążąca się z tą zasadą myśl – wymaga to porzucenia relacji toksycznych, czyli takich, które ciągną Cię w dół. Warto otaczać się życzliwymi ludźmi, którzy będą nas wspierać i kibicować nam w rozwoju.

4. Nie porównuj się z tym, kim inni są dzisiaj, ale z tym, kim Ty byłeś wczoraj.

Zamiast porównywać się do innych osób, Peterson zachęca do skupienia się na własnym rozwoju. Porównywanie się do siebie samego z dnia poprzedniego umożliwia nam mierzenie postępów, jakie dokonaliśmy we własnym życiu. Ważne jest, aby być lepszą wersją samego siebie i dążyć do ciągłego doskonalenia.

5. Nie pozwól swoim dzieciom robić niczego, co wzbudza Twoją niechęć.

Peterson podkreśla, nie ma nic gorszego dla młodego, dorastającego człowieka niż najbliższy, który stracił zainteresowanie utrzymywaniem z nim relacji. A to może się stać. Jednym z charakterystycznych aspektów takiej relacji jest rodzic, który nie mogąc poradzić sobie ze swoją frustracją (bo nie oszukujmy się, wychowywanie dziecka to oprócz pięknych chwil też masa momentów irytacji i frustracji) bierze odwet na dziecku. Niekoniecznie fizyczny, ale np. obrażając się na nie lub lekceważąc jego potrzeby w wyniku jakiegoś skrytego focha. To nie tylko odsuwa rodzica od dziecka, ale także dziecko od innych relacji. Zatem ta zasada dotyczy uczciwości w relacji rodzic-dziecko.

6. Zanim zaczniesz krytykować świat – zaprowadź porządek we własnym domu.

Z wielką łatwością przychodzi nam zazwyczaj ocenianie innych i generalizowanie. Często niewiele wiedząc o danej sytuacji, natychmiast wyrażamy o niej swoją opinię. Dotyczy to np. zdań typu: „Wszyscy mężczyźni kłamią” czy „Politycy to oszuści i złodzieje”. Tymczasem każdy człowiek jest inny, a motywacje kryjące się pod jego postępowaniem są zazwyczaj bardzo złożone. Wydawanie pochopnych ocen obnaża bardziej… nasze słabości. Nasze schematy myślowe. Zamiast więc tak bardzo skupiać się na analizowaniu innych, lepiej doprowadzić swoje własne sprawy do ładu.

7. Podążaj za tym, co wartościowe (a nie za tym, co wygodne).

Badacz zachęca do skupienia się na dążeniu do wartościowych celów i znaczących celów życiowych. Często możemy podążać za rzeczami, które są dla nas korzystne w sensie materialnym, ale nie przynoszą nam prawdziwej satysfakcji i spełnienia. Odkrywanie naszych pasji i wartości oraz dążenie do nich może dać nam głębsze poczucie sensu w życiu. Dążenie do tego, co wartościowe to także zazwyczaj długofalowy proces. Niekoniecznie wygodny. Jednak powinna liczyć się dla nas wartość, a nie szybka przyjemność czy głównie wygoda.

8. Mów prawdę – a przynajmniej nie kłam.

Peterson uważa, że szczerość i autentyczność są kluczowe dla naszego dobrostanu psychicznego. Utrzymywanie prawdy, zarówno w relacjach z innymi, jak i wobec siebie, jest niezbędne dla budowania zaufania i zdrowych więzi społecznych. Prawda może być czasem bolesna, ale unikanie jej może prowadzić do większych problemów w przyszłości. Jeśli prawda nie zawsze jest pożądana, nie zawsze jest najlepszą opcją, to przynajmniej nie mów niczego, co byłoby niezgodne z tym, co naprawdę myślisz.

9. Zakładaj, że Twój rozmówca może wiedzieć coś, czego Ty nie wiesz.

Peterson ostrzega przed dogmatycznym podejściem do świata i podkreśla znaczenie ciągłego poszukiwania wiedzy i otwartości na nowe informacje. Ta zasada dotyczy pokory i zdolności do ciągłego uczenia się. Peterson uważa, że niezależnie od naszej wiedzy i doświadczenia, zawsze istnieje możliwość, że możemy się mylić lub nie zrozumieć pełnego obrazu. Otwartość na nowe informacje i gotowość do rewidowania swoich przekonań są ważne w procesie osobistego rozwoju. Osoba, która na pierwszy rzut oka niekoniecznie wydaje nam się interesująca, w istocie może nas zaskoczyć przenikliwą myślą. Może być znacznie bardziej ciekawa niż początkowo zakładaliśmy.

10. Bądź precyzyjny w tym, co mówisz.

Nazywaj rzeczy po imieniu. Nie unikaj trudnych tematów – nie udawaj, że nie widzisz słonia w pokoju (czyli sytuacji, że problem jest jasny i widoczny dla wszystkich, ale nikt nie odważy się go nazwać). Podejmowanie trudnych, niewygodnych tematów nadaje autentyczności naszym relacjom, nam samym – bycia w zgodzie z sobą, zdejmuję fasadę sztuczności. Lepiej podjąć rękawicę, skupić się na problemie i szukać realnego rozwiązania. Czy coś przeszkadza Ci w zachowaniu bliskiej Ci osoby. Powiedz to jej. Nie czekaj aż ktoś inny zrobi to za Ciebie lub też, co gorsza, nie psuj relacji z powodu niewypowiedzianych, narastających żalów. Jeszcze jeden aspekt tej zasady polega na tym, aby także własne problemy jasno definiować, nie unikać ich, być gotowym na stawienie im czoła.

11. Nie przeszkadzaj dzieciom, gdy jeżdżą na deskorolce.

W życiu często możemy zostać pochłonięci przez codzienne problemy i obowiązki, tracąc kontakt z tym, co jest dla nas najważniejsze. Lub co jest zwyczajnie przyjemne. Warto pozwolić sobie czasem na bycie bardziej odważnym (to tutaj ta deskorolka), na oddanie się w pełni jakiejś czynności, zanurzenie się w niej, czerpanie z niej. Ćwiczenie odwagi jest ważne dla naszego rozwoju.

12. Pogłaszcz kota napotkanego na ulicy.

Ostatnia zasada podkreśla, że warto doceniać i cieszyć się z dobrych rzeczy, które przydarzają się nam w życiu, nawet jeśli nie zawsze możemy je kontrolować. Uważa, że wdzięczność i pokora wobec życia przyczyniają się do naszego dobrostanu. Wartość wdzięczności i pokory wobec życia może pomóc nam utrzymać pozytywne nastawienie i umożliwić lepsze radzenie sobie z trudnościami, które również nas spotykają.

Oczywiście każda z tych zasad może być pogłębiona i interpretowana na wiele sposobów. Powyższa lista to tylko pewien skrót – cała książka ma 430 stron i wyjaśnia je dogłębnie, na wielu życiowych przykładach. Zachęcam do lektury, najlepiej wielokrotnej. Może podczas tegorocznego urlopu…?

Marlena Hess

MS 04/2023, 25 maja 2023

Bibliografia:

• Jordan B. Peterson, 12 życiowych zasad: antidotum na chaos, Wrocław 2018.