Wystawa planszowa – W konspiracji. Działalność Wojskowej Służby Kobiet w VI Rejonie „Helenów” VII Obwodu „Obroża” AK w latach 1939–1945
W 2023 r. Muzeum Dulag 121 przygotowało wystawę plenerową „W konspiracji. Działalność Wojskowej Służby Kobiet w VI Rejonie „Helenów” VII Obwodu „Obroża” AK w latach 1939–1945”. Na 24 planszach prezentujemy historię WSK – pomocniczej służby działającej w ramach Armii Krajowej na terenie Pruszkowa, Piastowa, Ursusa, Sękocina i Raszyna, ze szczególnym uwzględnieniem odtworzenia struktur tej organizacji i przedstawienia zakresu działalności jej poszczególnych referatów.
Członkinie WSK zapisały chlubną kartę podczas II wojny światowej. Już w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji kobiety z Pruszkowa i okolicznych miejscowości zaangażowały się w pracę konspiracyjną. Służba kobiet miała okazać się kluczowa w momencie wybuchu Powstania Warszawskiego. Członkinie WSK z referatu łączności, sanitarnego, gospodarczo-administracyjnego i ochronno-wartowniczego z niezwykłą determinacją i odwagą niosły pomoc medyczną, materialną i duchową wypędzonej ludności cywilnej i powstańcom, którzy znaleźli się w obozach przejściowych w Pruszkowie, Piastowie i Ursusie. Na wystawie nie zabrało także informacji na temat powojennych losów niektórych z członkiń WSK oraz ich działalności na rzecz upamiętnienia bohaterek i bohaterów II wojny światowej działających na terenie VI Rejonu „Helenów”. Tekstom merytorycznym towarzyszy wybór cytatów pochodzących ze wspomnień byłych członkiń WSK. Narracja historyczna została wzbogacona o unikalne dokumenty, relacje, raporty i meldunki ze zbiorów m.in. żołnierza AK i znawcy wojennej historii Pruszkowa Zdzisława Zaborskiego oraz komendantki łączności WSK VI Rejonu „Helenów” Henryki Zdanowskiej. Na wystawie znalazły się również archiwalne fotografie i dokumenty z zasobów Archiwum Nowych, Centralnej Biblioteki Wojskowej i Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej oraz poglądowe mapy, które przybliżają współczesnemu odbiorcy realia warunków konspiracyjnych na terenie Pruszkowa i okolicznych miejscowości.
Ideą przyświecającą wystawie jest przywrócenie wśród lokalnej społeczności pamięci o zasługach setek kobiet z Pruszkowa, Piastowa, Ursusa, Sękocina i Raszyna, które w obliczu niemieckiej okupacji porzuciły dotąd ustabilizowane życie na rzecz niebezpiecznej pracy konspiracyjnej.
Temat historii Wojskowej Służby Kobiet wpisuje się w misję Muzeum Dulag 121, które zajmuje się nie tylko dokumentowaniem i zbieraniem informacji o więźniach obozu przejściowego w Pruszkowie, ale również upamiętnieniem osób zaangażowanych w pomoc jego więźniom. Zachęcamy również do kontaktu z muzeum rodzin i osób, które posiadają wiedzę na temat działalności członkiń WSK w latach 1939–1945. Ponadto, wystawie towarzyszy bezpłatna jednodniówka zatytułowana „Łączniczka”.
Wystawę honorowym patronatem objęli: Krzysztof Rymuza Starosta Pruszkowski, Paweł Makuch Prezydent Miasta Pruszkowa, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie i Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej.
MS 6/2023, 24 sierpnia 2023
