Ursuskie Murale
Z okazji Nocy Muzeów, 15 maja, jednym z wydarzeń zaproponowanych przez Dom Kultury „Portiernia” był spacer śladami ursuskich murali. Spacer przygotowała i poprowadziła Agnieszka Gorzkowska z pomocą dwóch koleżanek z pracy.
Na wieść o spacerze wielu uczestników przyjechało specjalnie z innych warszawskich dzielnic. Agnieszka Gorzkowska, zajmująca się w „Portierni” Izbą Tożsamości Ursusa, na każdym przystanku opowiadała o autorze, historii i czasie powstania pracy. Ubarwiała opowieść wieloma związanymi z tematem ciekawostkami.
Przy prezentacji poszczególnych murali prowadząca zadawała uczestnikom spaceru pytania konkursowe, dotyczące wydarzeń na nich przedstawionych, street artu, autorów oryginalnych obrazów (w przypadku „Guerniki” Picassa) i historii Ursusa. Zwycięzcy otrzymywali nagrody, m.in.: albumy fotograficzne „Polski Outdoor” na temat zepsutego krajobrazu reklamowego polskich miast, przewodniki turystyczne po Mazowszu, torby na ramię przedstawiające największy mural Ursusa namalowany na Ośrodku Kultury „Arsus” oraz pamiątkowe badże (metalowe znaczki z grafiką do przypięcia) z muralami Ursusa i logiem Nocy Muzeów 2021.
Trasa wiodła od najstarszego muralu reklamowego na ścianie przedwojennej kamienicy przy ul. Cierlickiej aż po najnowsze realizacje na jednym z nowych osiedli.
Mural reklamowy ZPC Ursus na przedwojennej kamienicy Jana i Julii Szpudów przy ul. Cierlickiej 10 powstał w latach 70-tych XX wieku. Od połowy lat trzydziestych do 1997 r. w budynku działał urząd pocztowy. W 2012 r. dwupiętrowy budynek został wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków. Inwestor, remontujący obecnie budynek ma w planach odnowienie wielkiej reklamy zakładów od strony ul. Wiosny Ludów.
Obraz Guernica powstał ok. 5 lat temu na zamówienie właściciela Agencji Reklamowej „Linea” Zbigniewa Szczepkowskiego, który jest wielkim fanem Picassa. Dzieło na szczęście jest szanowane, ale autor, absolwent ASP Jan Kulinicz co roku po zimie poprawia ubytki. Pablo Picasso namalował „Guernicę” w 1937 roku na zamówienie hiszpańskiego rządu. 26 kwietnia 1937 roku w czasie hiszpańskiej wojny domowej, będącej preludium i poligonem doświadczalnym II wojny światowej, zostało zbombardowane święte miasto Basków – Guernica. Na obrazie są zarówno ludzie, jak i zwierzęta. Artysta pokazał ich cierpienie. Po sąsiedzku znajduje się mural powstańczy (Powstanie Warszawskie 1944), namalowany również przez Kulinicza na podstawie dwóch czarno-białych zdjęć.
Przy Parku Czechowickim na zlecenie Urzędu Dzielnicy Ursus duży mural stworzyli Rafał Koc i Krzysztof Mroczek. Autorzy wzorowali się na starych fotografiach i materiałach archiwalnych. Jak mówili, było to trudne zadanie. Projekt był bardzo złożony, składał się z kilku zdjęć, obejmował okres od wydarzeń roku 1976, przez powstawane Solidarności, aż do pierwszych częściowo wolnych wyborów w 1989 roku. Należało tak złożyć całość, żeby były czytelne wszystkie ważne elementy wydarzenia. Przez dwie noce twórcy pracowali przy pomocy rzutnika.
Przy stacji PKP Niedźwiadek od strony ul. Orląt Lwowskich są dwa murale – pierwszy – upamiętniający Powstanie Warszawskie, drugi – wydarzenia 1976 roku w Ursusie.
Na nowym osiedlu Ronson murale namalował Łukasz Zasadni z pracowni NIETAK Malowanie Artystyczne. Wykorzystał jedną z najnowszych technik malarstwa ulicznego, tzw. antysmogową. Skład chemiczny specjalistycznych farb fotokatalitycznych pozwala na oczyszczanie powietrza z wielu szkodliwych substancji w procesie katalizy; redukuje nieprzyjemne zapachy i zanieczyszczenia, zabija bakterie, powstrzymuje rozwijanie się pleśni, a trujące gazy z powietrza zamienia w nieszkodliwe dla człowieka substancje chemiczne.
4 września 2018 r. odbyła się uroczystość ukończenia historycznego muralu na zabytkowym budynku Ośrodka Kultury „Arsus”. Mural został stworzony przez Fundację dla Ursusa, powołaną przez Zbigniewa Janasa ze wsparciem finansowym miasta Warszawy, oraz pomocy Domu Spotkań z Historią, Beaty Naimskiej i Renaty Kaznowskiej.
4 września 1980 r. w tym miejscu przedstawiciele ZM Ursus i innych zakładów pracy z województwa mazowieckiego powołali Region Mazowsze Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Autorem projektu jest Adam Walas. Tworzenie historycznego muralu ma być kontynuowane o kolejne tematy i osiągnie on powierzchnię 350 m2.
Duża liczba murali o zbliżonej tematyce sugeruje, że mieszkańcy Ursusa chcą pamiętać. Większość z nich dotyczy wydarzeń, w których czynny udział brali ówcześni pracownicy ZM „Ursus”. Są murale nawiązujące do samych zakładów. Prawie wszystkie zachowują pamięć o miejscu, w którym powstawały znane na całym świecie ciągniki „Ursus”.
Wśród tegorocznych projektów do budżetu obywatelskiego na 2022 rok znalazł się w Ursusie projekt „Mural Siedmiu Panien Ursusa” na elewacji budynku przy ul. Wojciechowskiego 15, przypominający historię powstania fabryki URSUS. Zachęcamy do głosowania – ostateczny termin mija 30 czerwca 2021 r.
Tekst i zdjęcia Jacek Sulewski
MS 10/2021, 24 czerwca 2021
