PsychologiaPsychologia nas samych

Pamiętać i… żyć dalej

W tym tygodniu obchodzimy Wszystkich Świętych – to szczególny dzień, bo dotyczy niezwykle trudnych tematów – śmierci, straty, cierpienia. Każdy z nas w jakiś sposób zetknął się ze śmiercią. Emocje, które przeżywamy tego dnia, są bardzo indywidualne – dotyczą wspomnień, jakie mamy ze zmarłym i wymagają od nas wielkiej siły, by sobie z poradzić z doznaną stratą. Niektórzy mówią, że żałoba nigdy się nie kończy, po prostu uczymy się żyć razem z nią. Jak wrócić do normalnego życia, w którym nie ma już kochanej przez nas osoby?

Pustka

Jednym z moich ulubionych seriali poruszających wątek śmierci bliskiej osoby jest brytyjska produkcja „After Life”. Główny bohater, Tony (w tej roli Ricky Gervais), zmaga się z żałobą po śmierci żony. Jego życie toczy się dalej, jednak jest to już zupełnie inne życie. On jest zupełnie inną osobą. Ma depresję, cyniczne podejście do życia, zachowuje się nieprzyjemnie wobec innych, odpycha od siebie wszystkich, którzy próbują mu pomóc. Cały czas pielęgnuje w sobie wspomnienia po zmarłej Lisie – stale o niej mówi, ogląda nagrane razem filmy, a rozpamiętywanie wspólnych chwil wypełnia każdy jego dzień. Czas upływa, ale w tym przypadku nie pomaga – Tony ciągle odczuwa głęboki żal i nie pozwala sobie na odnalezienie się w nowej rzeczywistości. Nie będę zdradzać, jak akcja toczy się dalej. Wspominam o tym, bo ukazane w tym serialu radzenie sobie ze stratą wydaje się niezwykle autentyczne. Nie jest to jedynie chwila smutku – to potężny proces wymagający przebudowania całego naszego dotychczasowego życia. Nauki na nowo. Poznania tej nowej normalności, próba znalezienia sobie w niej miejsca. Niekiedy nie chcemy już takiego życia. Tony nie chce. Co robić?

Pozwól sobie na emocje…

Radzenie sobie ze stratą bliskiej osoby to proces pełen emocji, który wymaga czasu i wsparcia. Psycholodzy podkreślają, że każdy przeżywa żałobę indywidualnie, ale istnieją uniwersalne zasady, które mogą pomóc w tym trudnym czasie. Najważniejsze to pozwolenie sobie na przeżywanie emocji. Strata bliskiej osoby jest jednym z najbardziej bolesnych doświadczeń, dlatego warto pamiętać, że żałoba jest naturalnym i zdrowym procesem. Nie powinniśmy się jej wstydzić ani blokować, ponieważ stłumione uczucia mogą prowadzić do długotrwałych problemów emocjonalnych.

… na wszystkie emocje

Kiedy tracimy kogoś, kto był nam bliski, towarzyszy nam szeroka gama różnorodnych uczuć – od głębokiego smutku, przez złość, po żal i tęsknotę. Psycholodzy zauważają, że te zmienne emocje są nieodłącznym elementem procesu żałoby. Akceptacja swoich uczuć jest kluczowa – niezależnie od tego, czy czujemy się w danym momencie bardziej przygnębieni, czy wściekli na niesprawiedliwość życia. Każda z tych emocji ma swoje miejsce i funkcję w procesie radzenia sobie ze stratą. Wielu ludzi stara się jak najszybciej „pozbierać” i powrócić do normalnego życia. Jednak psycholodzy ostrzegają przed zbyt wczesnym tłumieniem żałoby. Nie należy się spieszyć. Proces żałoby nie ma określonego czasu trwania. Każdy z nas potrzebuje innej ilości czasu, by dojść do równowagi emocjonalnej. Próba przyspieszenia tego procesu może skutkować nieprzepracowaną żałobą, co w przyszłości może prowadzić do depresji czy innych problemów psychicznych.

Wsparcie otoczenia

Jednym z najważniejszych aspektów radzenia sobie ze stratą jest wsparcie społeczne. Psycholodzy podkreślają, że dzielenie się swoimi uczuciami z bliskimi osobami może przynieść ogromną ulgę. Rozmowy z rodziną, przyjaciółmi, a nawet terapeutą mogą pomóc w zrozumieniu swoich emocji oraz akceptacji straty. Ważne jest, by nie izolować się od otoczenia. Chociaż początkowo możemy mieć ochotę zamknąć się w sobie, lepiej jest stopniowo otwierać się na innych. Kontakt z bliskimi może stanowić wsparcie emocjonalne, ale również pomóc nam wrócić do normalności. Istotnym aspektem żałoby jest zaakceptowanie zmiennych emocji, które pojawiają się w jej trakcie. Żałoba nie jest liniowym procesem – jednego dnia możemy czuć się lepiej, by następnego znowu pogrążyć się w smutku. Taka zmienność jest normalna i należy dać sobie na nią przestrzeń. Emocje w trakcie żałoby są jak fale, które przypływają i odpływają, a akceptacja tego stanu pozwala przejść przez proces w bardziej zdrowy sposób.

Pielęgnowanie wspomnień

Ważnym elementem radzenia sobie ze stratą jest pielęgnowanie wspomnień o zmarłym. Może to być przeglądanie zdjęć, opowiadanie historii związanych z bliską osobą lub tworzenie codziennych rytuałów upamiętniających ją. Pielęgnowanie wspomnień nie tylko pomaga utrzymać więź z osobą, która odeszła, ale także może stać się sposobem na wyrażenie szacunku i miłości do niej. Psycholodzy zauważają, że to także sposób na budowanie swojego życia na nowo, z jednoczesnym zachowaniem pamięci o zmarłym.

Tony z „After Life” staje się ekspertem w pielęgnowaniu wspomnień o zmarłej żonie. Na okrągło kultywuje minione chwile, a pamiątki z nich (jak np. nagrania) stają się jego ostoją. Jest to zrozumiałe i na pewno trochę pomaga. Niepokojące jest jednak, gdy ten etap zaczyna się przeciągać. Gdy nasze życie polega już wyłącznie na tym – na pielęgnowaniu minionych chwil i zamykaniu się na nowe. Gdy nie dajemy sobie zgody na otwarcie się na cokolwiek nowego. Na przykład na radość.

Powrót do radości

Często osoby w żałobie mają wyrzuty sumienia, kiedy zaczynają odczuwać radość lub chwilowe zadowolenie. Może to być trudne, także w kontekście kulturowym, gdzie żałoba kojarzy się z długim okresem smutku i melancholii. Jednakże psycholodzy zwracają uwagę, że radosne momenty nie oznaczają, że zapomnieliśmy o zmarłym. Wręcz przeciwnie, świadczą one o zdolności przystosowania się do nowej rzeczywistości i odnalezienia sensu życia po stracie. Warto dać sobie przyzwolenie na takie uczucia, ponieważ są one naturalnym etapem powrotu do normalności. Żałoba wiąże się z koniecznością zaakceptowania nowej rzeczywistości. Strata bliskiej osoby zmienia życie, ale to nie oznacza, że przyszłość musi być pozbawiona radości. Choć życie nigdy nie będzie takie samo, można odnaleźć nowe sposoby na nadanie mu sensu. Psycholodzy zachęcają do odkrywania nowych aktywności, budowania re­lacji i stopniowego powrotu do rze­czywistości. Zrozumienie, że życie po stracie nadal ma wartość, jest kluczowe dla zdrowego przetworzenia żałoby.

Dbanie o siebie

W trakcie żałoby niezwykle ważne jest dbanie o swoje zdrowie fizyczne. Smutek i emocjonalny ból mogą odbić się na kondycji naszego ciała, dlatego tak istotne jest, aby dbać o podstawowe potrzeby – regularne jedzenie, sen oraz ruch. Fizyczna troska o siebie może pomóc w regeneracji emocjonalnej. Wielu psychologów podkreśla, że aktywność fizyczna, nawet w minimalnym stopniu, ma korzystny wpływ na nasz stan psychiczny i może przynieść ulgę w trudnych chwilach. Jeśli mimo wsparcia bliskich i prób samodzielnego radzenia sobie z żałobą, nadal czujemy się przytłoczeni, warto rozważyć wsparcie terapeutyczne. Rozmowa z psychologiem lub terapeutą może pomóc w zrozumieniu własnych emocji oraz w nauce radzenia sobie z bólem po stracie.

Specjaliści często oferują techniki, które pomagają przetrwać najtrudniejsze momenty i powoli wrócić do normalnego funkcjonowania. Terapia może również być miejscem, gdzie można swobodnie wyrazić wszystkie emocje, bez obaw o ocenę.

Etapy żałoby

Żałoba przebiega zazwyczaj przez kilka etapów, które pomagają uporządkować emocje i powoli wrócić do życia. Pierwszym etapem jest szok i niedowierzanie, które pojawia się zaraz po stracie. Później następuje świadome przeżywanie straty, czyli czas, w którym uświadamiamy sobie, że bliska osoba już nie wróci. Ten etap jest kluczowy dla przetworzenia emocji, dlatego ważne jest, aby nie unikać bólu, lecz pozwolić sobie na jego przeżywanie. Kolejnym etapem jest adaptacja do nowej rzeczywistości. W tym czasie zaczynamy uczyć się, jak funkcjonować bez osoby, która odeszła. To czas, w którym wiele osób odnajduje nowe aktywności, a także odkrywa, że życie może nadal mieć sens, nawet jeśli wygląda inaczej niż przedtem. Ostatnim etapem jest integracja straty, czyli moment, w którym pogodziliśmy się z faktem, że życie się zmieniło, ale odnaleźliśmy w nim nowe wartości i cele.

Nowa rzeczywistość

Proces żałoby jest indywidualnym i złożonym doświadczeniem. Psycholodzy podkreślają, że najważniejsze to dać sobie czas i przestrzeń na przeżywanie emocji, nie tłumić ich oraz szukać wsparcia w otoczeniu. Pielęgnowanie wspomnień, dbanie o siebie i rozważenie pomocy terapeutycznej mogą pomóc w stopniowym odnalezieniu równowagi po stracie. Życie po stracie będzie inne, ale wciąż może być pełne wartości, jeśli otworzymy się na nowe możliwości i odnajdziemy sens w nowej rzeczywistości. Możemy znów być szczęśliwi, równocześnie wciąż pamiętając o naszych zmarłych. To nie musi się wykluczać. Pielęgnowanie wspomnień jest ważne!

Ktoś kiedyś powiedział, że: „Człowiek żyje tak długo, dopóki ktoś o nim pamięta”. Pamiętajmy o bliskich, ale także o tym, że nasze życie nadal trwa. Wykorzystajmy dany nam czas jak najpiękniej. Tak wielu ludziom ich czas już się skończył.

Marlena Hess

MS 9/2024, 31 października 2024