Obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc

W tym roku obchodziliśmy 80. Rocznicę Wysiedlenia Powstańczej Warszawy. Zgodnie z wieloletnią tradycją wspólnie z zaproszonymi gośćmi uczciliśmy pamięć i oddaliśmy hołd Ludności Cywilnej, wypędzonej z Powstańczej Warszawy do obozu przejściowego w Pruszkowie podczas Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu, a także upamiętniliśmy wszystkich tych, którzy nieśli im wtedy pomoc.

Uroczystości rozpoczęły się 28 września o godz. 12:00 tradycyjne pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” na terenie dawnych Warsztatów Kolejowych i obozu Dulag 121. O oprawę muzyczną uroczystości zadbała Orkiestra Reprezentacyjna Policji pod dowództwem inspektora Janusza Trzepizura z udziałem tamburmajora nadkomisarza Jakuba Pietruchy. Uroczystości odbyły się w asyście honorowej Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego, pododdziału honorowego z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego dowodzonego przez podporucznika Piotra Dziurskiego. Patronat Honorowynad Obchodami Dnia Pamięci objął Prezydent RP Pan Andrzej Duda.

OBECNI NA UROCZYSTOŚCI

Swoją obecnością tegoroczne Obchody zaszczycili nie tylko licznie przybyli Świadkowie Historii – byli więźniowie obozu Dulag 121, kombatanci, Powstańcy Warszawscy i weterani II wojny światowej, ale również przedstawiciele władz i organizacji państwowych m.in. Łukasz Rzepecki reprezentujący Prezydenta RP Andrzeja Dudę, Minister Lech Parell Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, dr hab. Patryk Pleskot Naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych w Warszawie reprezentujący Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Anna Brzezińska Członek Zarządu Województwa Mazowieckiego, posłanka do ParlamentuEuropejskiego Kamila Gasiuk-Pihowicz, Sabine Seidler Kierownik Wydziału Folitycznego reprezentująca Ambasadę Republiki Federalnej Niemiec, Barbara Piotrowska Członek Międzynarodowego Komitetu Ravensbriick, Janusz Komorowski Prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Iwona Rutkowska-Kaczmarek Prezes Stowarzyszenia Dzieci Wojny Oddział Warszawsko­ Mazowiecki, Hanna Nowakowska Prezes Fundacji Cultura Memoriae, Wojciech Łukasik Prezes Stowarzyszenia Dzieci Powstania Warszawskiego 1944, Robert Falkowski Prezes Zarządu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowe – Koło Nr 6 w Pruszkowie.

WYSTĄPIENIA ŚWIADKÓW HISTORII

Jednym z najbardziej wzruszających momentów w czasie tegorocznych uroczystości były wystąpienia Świadków Historii. Swoimi refleksamina temat pobytu w obozie przejściowym w Pruszkowie podzieli się: Janina lwańska, Marek Halter i Mirosława Gelber-Olszowa. W czasie uroczystości zabrała głos również Bożena Sławińska, córka Anny Danuty Sławińskiej – sanitariuszki i tłumaczkiw Obozie Dulag 121. W czasie tegorocznych uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” odbyła się również ceremonia wręczenia Medali „Pro Patria” osobom, które w sposób szczególny zasłużyły się dla kultywowania pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Decyzją Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odznaczeni zostali: Danuta Charkiewicz-Topolska, Adrian Gawerski, Marek Halter, Janina Iwańska, Wojciech Łukasik, Jerzy Mąkowski i Barbara Piotrowska.

APEL PAMIĘCI

Po mowach okolicznościowych nastąpiło uroczyste odczytanie Apelu Pamięci przez oficera Dowództwa Garnizon Warszawa porucznika Jakuba Broja, a następnie żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oddali salwę honorową. Podczas uroczystości byli więźniowie obozu przejściowego w Pruszkowie otrzymali pamiątkowe znaczki. Przekazując okolicznościowe znaczki według projektu Andrzeja Znojkiewicza chcieliśmy oddać cześć wszystkim Więzionym i Pomagającym w obozie Dulag 121.

PIEŚNI POWSTAŃCZE

Tegoroczne uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” zwieńczył występ Stanisławy Celińskiej, znakomitej polskiej aktorki i wokalistki, która wykonała pieśni z repertuaru powstańczego.

W programie obchodów Dnia Pamięci Więźniów Obozu DULAG 121 i Niosących Im Pomoc znalazł się również niezwykły koncert słowno-muzyczny utworów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, zorganizowany w Centrum Kultury i Sportu w Pruszkowie.

KONCERT „CZY TO SERCE PĘKŁO”

We wtorek 1 października (w przeddzień obchodów Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy – 9 lat temu ustanowionego przez Sejm RP) sala widowiskowa CKiS w Pruszkowie była wypełniona.

Wszystkich przybyłych powitała dyrektor muzeum Dulag 121 – Małgorzata Bojanowska. Imiennie przywitała władze powiatowe – wiceprezydent Pruszkowa Dorotę Kossakowską i radnych powiatu pruszkowskiego Aurelię Zalewską i Krystiana Duzmę, po czym przybliżyła założenia i kanwę wydarzenia:

– Spotykamy się w 80 rocznicę wypędzenia ponad pół miliona warszawiaków z powstańczej Warszawy. To bardzo ważny dzień pamięci dla naszego narodu. Przybywający do obozu Dulag 121 pamiętali koszmar powstania Warszawskiego, trwania w mieście, które walczy. Ci, którzy przeżyli pamiętają wypędzenia, mają w pamięci tragedie, które miały miejsce w samym obozie Dulag 121. Wywożeni z tego obozu, nie wiedzieli, że miejscami docelowymi ich wywózki są obozy koncentracyjne, obozy pracy i Generalne Gubernatorstwo.

Poinformowała, że koncert zawierać będzie pieśni, które powstały w oparciu o teksty Kamila Krzysztofa Baczyńskiego, wspaniałego, świetnie zapowiadającego się poety z pokolenia, którego dziadkowie i rodzice walczyli o wolność w 1918 roku. Baczyński wyrastał w atmosferze wielkiej miłości do Ojczyzny i patriotyzmu, jak jego rówieśnicy, całe stracone pokolenie. Był żołnierzem AK, zginął w czwartym dniu powstania.

– Myślę, że to dobrze, że przypomnimy tych ludzi, którzy stanęli do walki w Powstaniu Warszawskim. Życzę Państwu głębokich przeżyć i refleksji w czasie koncertu, który przygotowaliśmy razem z fundacją ART i ze wspaniałymi artystami, którzy są z nami. Dziękuję wam bardzo, że przybyliście, by pamiętać” – zakończyła Dyrektor Bojanowska.

Koncert został dedykowany przez wykonawców świadkom historii, mieszkańcom Pruszkowa, którzy bezinteresownie ratowali ludność Warszawy wypędzoną i udręczoną. Był ogromnym przeżyciem, szczególnie dla świadków historii – byłych więźniów obozu i ich rodzin. Muzyka, oświetlenie, surowa scenografia, wyświetlane oszczędnie w tle oryginalne zdjęcia oraz słowa utworów i wspomnienia, padające ze sceny – u większości widzów budziły duże emocje.

Jerzy Radziwiłłowicz czytał fragmenty wspomnień cywilnych mieszkańców o wypędzeniach na początku sierpnia i w drugiej połowie września z Warszawy do obozu w Pruszkowie oraz wspomnienia już z obozu Dulag 121. Wybrzmiało nazwisko Julii Bieleckiej – lekarki, która wcześniej pracowała jako lekarz w Wojskowej Służbie Kobiet, a od 8 sierpnia do likwidacji obozu 16 stycznia 1945 r., jako lekarz obozowy.

Wiersze K.K. Baczyńskiego do muzyki Anny Marii Huszczy interpretowała i zaśpiewała Marta Zalewska, akompaniowali: na wiolonczeli Kamila Borowiak, na pianinie Maciej Chwała, a scenariusz i reżyseria były dziełem, również występującej, Marii Reif.

Jacek Sulewski

MS 9/2024, 31 października 2024