Najstarszy zabytek Dzielnicy Ursus wreszcie oznakowany
XVIII-wieczna murowana kapliczka przy ul. Dzieci Warszawy zyskała dzięki pisemnej prośbie Izby Tożsamości Ursusa oraz naszemu dwutygodnikowi tabliczkę informacyjną Miejskiego Systemu Informacji. Mieszkańcy, szczególnie nowo zasiedlający Ursus, a także turyści czy, po prostu, przypadkowi spacerowicze, nie będą już obojętnie mijać tego szczególnego obiektu.
Kapliczka znajduje się na terenie prywatnym. Urząd Dzielnicy Ursus opiekuje się nią oraz wykonuje niezbędne prace celem utrzymania zabytku. Niedaleko niej stacjonowały wojska księcia Józefa Poniatowskiego – przed bitwą pod Raszynem. Prawdopodobnie to tutaj spotkali się powstańcy styczniowi, aby napaść na dyliżans, jadący ze wsi Salomea (dzisiaj w granicach Włoch), którym podążał znienawidzony przez Polaków radca rosyjskiego Namiestnika – Czerkasow. W czasie II wojny światowej pod klasycystyczną kapliczką znajdowała się zamaskowana radiostacja oddziału AK. Stąd nadawano meldunki o ruchach wojsk niemieckich. Jak wspomina historyk dziejów Ursusa – Jerzy Domżalski – w latach 70. XX wieku podczas przebudowy ul. Dzieci Warszawy przy kapliczce odnaleziono wiele ludzkich kości. Być może pochowano tu żołnierzy poległych w bitwie raszyńskiej. Dzięki Jadwidze Leśnobrodzkiej (byłej komendantce Wojskowej Służby Kobiet kompanii „Kordian” AK), Bronisławowi Jaszczyńskiemu, Wojciechowi Przybylskiemu, Stefanowi Owczarczykowi i Edwardowi Rozmusowi – kapliczka została wpisana w 1983 r. do rejestru zabytków. Odrestaurowana została ze środków dzielnicowych ponad 10 lat temu.
Kapliczki znakuje się tablicami informacyjnymi
Ku naszemu zadowoleniu zajmujący się tą sprawą Naczelnik Wydziału Miejskiego Systemu Informacji Zarządu Dróg Miejskich w Warszawie poinformował, że 20 lipca 2020 tabliczka informacyjna o zabytku została zainstalowana, także we współpracy z Urzędem Dzielnicy Ursus. Ogromną rolę w przedsięwzięciu odegrał również Jerzy Domżalski – zredagował krótki opis na tabliczkę MSI. Zgodę na jej montaż musiał wyrazić, oczywiście, Wojewódzki Konserwator Zabytków. Dlaczego Izba Tożsamości nie zwróciła się o oznakowanie kapliczki Błękitną Tarczą do Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków? Ponieważ oznakowanie Błękitną Tarczą nie dotyczy zabytków ruchomych (a do rejestru zabytków ruchomych zgodnie z praktyką konserwatorską, wpisuje się np. elementy tzw. małej architektury takie, jak rzeźby ogrodowe, wodotryski, niekubaturowe kapliczki, krzyże przydrożne czy nagrobki cmentarne). Pozostało więc oznakowanie obiektu tablicą informacyjną MSI, o co też Izba Tożsamości Ursusa zwróciła się do Zarządu Dróg Miejskich.
By turysta nie mijał obojętnie
Magdalena Wyrzykowska, absolwentka kierunku administracja na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej podkreśla w ciekawym artykule1, że wprawdzie w przepisach znajduje się sformułowanie „może umieszczać”, jednakże z wielu względów, a przede wszystkim ze względu na kształtowanie świadomości społecznej, należałoby oznakować wszystkie zabytkowe obiekty na terenie kraju. (…) Właściwy organ nie ma możliwości odrzucenia takiej prośby, a tarcza zostaje wydana zainteresowanemu do samodzielnego montażu. Nie wszystkie zabytki wpisane do rejestru są oznakowane Błękitną Tarczą. Wielu starych i cennych budowli nie wyposażono w znak Konwencji, ponieważ ich właściciel nie postarał się o to, niektóre w ogóle nie posiadają żadnego oznakowania. Wartościowe obiekty bywają narażone na zniszczenie i zapomnienie, a miejscowi i turyści przechodzą obok nich obojętnie. Najsłynniejsze dobra historyczne nie są z reguły znakowane, gdyż uznano to za działanie zbyteczne, a nawet niszczące estetykę i oryginalność zabytku. (…) Niemniej umieszczenie na obiekcie znaku informacyjnego ułatwia wymierzenie kary za zniszczenie obiektu zabytkowego, gdyż sprawca nie może tłumaczyć się swoją niewiedzą co do szczególnego znaczenia takiego obiektu.
Zachęcamy do przeczytania tekstu „Ursus: brakuje oznakowania na obiektach Zabytkowych”, opublikowanego w naszym dwutygodniku 26 marca 2020 r. („Mocne Strony” Nr 5/2020).
Agnieszka Gorzkowska
MS 06/2021, 29 kwietnia 2021
1 „Potrzeba i tradycja znakowania zabytków. Znak Błękitnej Tarczy na warszawskich zabytkach”, opublikowany w periodyku MAZOWSZE Studia Regionalne nr 7/2011
